မန္တလေးရတနာပုံ နန်းမြို့တော်၏ တံခါး(၁၂)ရပ်အနက် အနောက်ဘက်မျက်နှာ၌ ကြေးမုံအမည်ရှိ တံခါးတစ်ပေါက်ရှိသည်။ ထိုတံခါးသည် မလွယ်ပေါက် မိတ်တံခါးဖြစ်၍ ဘုံ ၅ဆင့် ပြဿာဒ် ပါဝင်သည်။ ထိုကြေးမုံတံခါးကို အများစုက ခေါ်ဝေါ်နေသည်မှာ ‘အာဠဝီတံခါး’ ဟူ၍ ဖြစ်သည်။
–
ထိုတံခါးနှင့် တည့်တည့်တွင် ရှိသောလမ်း(မန္တလေး ၂၂လမ်း)ကိုလည်း အာဠဝီလမ်းဟုပင် အလွယ်ခေါ်ဝေါ် ကြ၏။ ကိုလိုနီခေတ်က စီလမ်းဟု သတ်မှတ်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် မြန်မာအမည် ပင်းယလမ်းဟု ပြောင်းလဲခဲ့ကြသည်။
–
ထိုပင်းယလမ်းသည် ရတနာပုံခေတ်တွင် အာဠဝီလမ်းဖြစ်ခဲ့၍ နန်းမြို့တွင်းမှ လူသေအလောင်းများကို ကြေးမုံတံခါးမှ ထုတ်၍ ဤလမ်းမှပင် သင်္ချိုင်းသို့ ဆောင်ယူသွားတတ်၏။ ရှေးလူကြီးသူမအချို့က ထိုလမ်းကို သင်္ချိုင်းတော်လမ်းဟုလည်း ခေါ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် မြန်မာတို့နှုတ်တွင် ထိုနာမည်က တွင်ကျယ်ခြင်း မရှိခဲ့ပေ။
–
ဤတွင် အာဠဝီဟူသော ဝေါဟာရဇစ်မြစ်ကို ရှင်းလင်းချင်ပါသည်။ ရှေးယခင်က မိုးညှင်း၊ မိုးကောင်း၊ မိုးတား၊ မိုးစစ်စသည့် ရှမ်းစော်ဘွားတို့၏နေရာတဝိုက်ကို အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ အာဠဝီပြည်ကို အတုယူ၍ အာဠဝီတိုင်းဟု ခေါ်တွင်စေခဲ့ပါသည်။
–
၁၁၄၄ ခု တွင် ဘိုးတော်ဘုရား ဗဒုံမင်းက အမရပူရမြို့တော်တည်သောအခါ နန်းမြို့တော် အနောက်မျက်နှာရှိ တောင်မိတ်တံခါးကို ယောက္ခမတော် မိုးကောင်းစော်ဘွားက တာဝန်ယူဆောက်လုပ်ခဲ့၏။ ထို့ကြောင့် ထိုတံခါးကို စော်ဘွားကြီး၏ နေရပ်ဌာနကို အစွဲပြု၍ အာဠဝီတံခါးဟု သမုတ်ကာ မော်ကွန်းတိုင် စိုက်ထူ ခဲ့သည်။
–
မင်းတုန်းမင်းနန်းတက်သည့်အခါ အမရပူရမြို့တော်ကို စွန့်လွှတ်၍ ၁၂၂၁ ခုတွင် ရတနာပုံမြို့တော်ကို တည်ထောင်ပါသည်။ ထိုအခါ အနောက်ဘက်မြို့ရိုး၏ တောင်စွန်တံခါးကို ကြေးမုံတံခါးဟု အမည်ပေး၍ မော်ကွန်းကျောက်စာ ရေးထိုးခဲ့သည်။
–
ကြေးမုံတံခါးဆိုသည်မှာ လူသေအလောင်းများကို ထုတ်ယူသွားပါက မြင်သည့်လူများသည် မရဏနုဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို မှန်ကြေးမုံပြင်ကဲ့သို့ အာရုံပြုနိုင်ရန် ရည်ရွယ်၍ ကြေးမုံတံခါးဟု အမည်ပေးခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ သို့သော် အမရပူရမှ ပြောင်းရွှေ့လာသူများက ယခင်ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြသည့် အမရပူရမှ တံခါးအမည်ကိုသာ ဆက်လက်ခေါ်ဝေါ်ကြသဖြင့် အာဠဝီတံခါးဟုပင် အမည်တွင်နေခဲ့သည်။ လမ်းကိုလည်း အာဠဝီလမ်းဟုပင် အလွယ်မှတ်သားလိုက်ကြ၏။
–
အာဠဝီလမ်း နံဘေး၌ မင်းညီမင်းသားများ ပညာသင်ခဲ့ကြသည့် ဒိုင်အိုသံတဲကျောင်း ရှိသည်။ ထိုကျောင်းကြီးကို ၁၂၃၁ခု နတ်တော်လပြည့်ကျော် ၁၁ရက်(၄ဇွန်၁၈၆၉)တွင် ဆောက်လုပ်ပြီးစီးသည်။
–
ကျောင်းထိပ်တွင် ရွှေတချောင်းမြောင်းကူး တံတားတစ်စင်းရှိသည်။ တံတားနှင့် တစ်ဆက်တည်း အုတ်တံတားရှည်ကြီးကိုလည်း သင်္ချိုင်းတော်တံတားဟု ခေါ်ကြသေးသည်။ ထိုတံတားများနှင့်အတူ ဇရပ်ကြီးများကို လှေသင်းအတွင်းဝန် ဦးရွှေမောင်က ဆောက်လုပ်ခဲ့၏။ မှတ်တမ်းအဖြစ် အာဠဝီလမ်း ပေါ်တွင် ကျောက်စာတစ်မျက်နှာ တစ်တိုင် စိုက်ထူခဲ့သည်။ ယခုအခါ ဇရပ်ကြီးများနှင့် သင်္ချိုင်းတော်လည်း မရှိတော့ချေ။
–
ရတနာပုံခေတ်တွင် အာဠဝီလမ်းသည် မင်းညီမင်းသားများ နောက်ပါအခြွေအရံများနှင့် ကျောင်းတက် ကျောင်းဆင်းလုပ်ခဲ့ကြသည်။
–
ကိုလိုနီခေတ်ရောက်သောအခါ ဂီတစာဆို ရွှေတိုင်ညွန့်က ”သမ္ဘာအလီလီ တအားယုတ်စေဖို့.. အာဠဝီတံခါးမုခ်က ရာဇသမုတ်တိကို ဆောင်သည်..မဟာမြတ်မုနိကိုတောင် ဖူးမြော်ချင်လျက် ကယ်နဲ့..ဦးတော်မတင်ရ ရှာလေပြီ..” ဟု သီပေါမင်းကို အာဠဝီတံခါးမှ ထုတ်၍ ခေါ်ဆောင်သွားသည့်ဟန် သီချင်းစပ်ဆိုခဲ့ပါသည်။
–
တချို့ မသိသူများက အင်္ဂလိပ်များသည် အသုဘချသည့် အမင်္ဂလာတံခါးမှ သီပေါမင်းနှင့် စုဖုရားလတ်တို့ကို တမင်ခေါ်ဆောင်သွားသည်ဟု သမိုင်းစာအုပ်အမျိုးမျိုးတွင် ရေးသားကြပါသည်။
–
အမှန်မှာ အရှင်နှစ်ပါး ပါတော်မူစဉ်က ထွက်ခဲ့သည်မှာ ကျော်မိုးတံခါးသာ ဖြစ်လေသည်။ ကျော်မိုးတံခါး အနီးတွင် မင်္ဂလာစျေး တည်ရှိသောကြောင့် ထိုတံခါးကို မင်္ဂလာတံခါးဟုလည်း ခေါ်ကြသေးသည်။ ထိုစဉ်က အင်္ဂလိပ်တို့သည် သီပေါမင်းကို မြန်မာပြည်မှ အမြန်ခေါ်ဆောင်ရန်အတွက်သာ အရေးကြီးနေ၏။ တမင် ဣန္ဒြေသိက္ခာ ပျက်ယွင်းအောင်လုပ်မည့် အစီအစဉ်များကို စဥ်းစားနေရန် အချိန်မရှိ။ အာဠဝီတံခါးမှ ခေါ်ထုတ်ခဲ့လျှင် မှူးမတ်များကလည်း လက်ခံမည် မဟုတ်ချေ။
–
အင်္ဂလိပ်တို့ အလွန်ခေါ်ထုတ်ချင်ဇောကြောင့် ရုတ်တရက် ဝေါတော်၊ ဆင်တော်များ မစီစဉ်ခဲ့မိ။ ထို့ကြောင့် ဗိုလ်ချုပ်ပရင်ဒါဂတ်စ်က ထမ်းစင်ဖြင့် သူရိယသင်္ဘောသို့ အတင်းခေါ်ချမည် လုပ်၏။ ထိုအခါ ရုပ်ပျက် ဆင်းပျက် မဖြစ်အောင် အနီးရှိ တရုတ်ကတ်ဗီရိုလှည်းနှစ်စီးဖြင့် ဂေါဝိန်ဆိပ်သို့ ဆင်းရန် စီစဉ်လိုက်ရ၏။
–
ပထမလှည်းတွင် နန်းကျဘုရင် သီပေါမင်းနှင့် စုဖုရားလတ်တို့ စီးနင်းလိုက်ပါပြီး ဒုတိယလှည်းတွင် ဆင်ဖြူမရှင် မိဖုရားကြီးတို့သားအမိသုံးပါးနှင့် သမီးတော်လေးနှစ်ပါး လိုက်ပါခဲ့သည်။
–
သူ့ကျွန်မခံပြီ ရုပ်ရှင်ကားတွင် သီပေါမင်းတို့လှည်းတွင် သမီးတော်လေးနှစ်ပါး လိုက်ပါလာပုံကို မှားယွင်းစွာ ရိုက်ကူးခဲ့၏။အမှန်စင်စစ် အရှင်နှစ်ပါးသာ သီးသန့် စီးနင်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
ကျမ်းကိုး
ကုန်းဘောင်ရှင်းတမ်း /မောင်သန်းဆွေ(ထားဝယ်
